ตับอ่อนเป็นอวัยวะที่อยู่ด้านหลังกระเพาะอาหาร ทำหน้าที่ผลิตและปล่อยเอนไซม์ที่จําเป็นสําหรับการย่อยอาหารและฮอร์โมนควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด เมื่อเกิดการอักเสบจะทําให้มีอาการปวดท้องอย่างฉับพลันรุนแรง สาเหตุหลักของโรคตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันคือนิ่วถุงน้ำดีและการติดสุรา

สาเหตุ
โรคตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันเกิดได้จากหลายสาเหตุ แต่ผู้ป่วยราว 60-75% นั้นเป็นโรคตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันโดยมีสาเหตุมาจากนิ่วในถุงน้ำดีและการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่มากเกินไป

• โรคตับอ่อนอักเสบจากนิ่วในถุงน้ำดี เกิดจากการที่ก้อนนิ่ว หรือตะกอนนิ่วที่หลุดออกจากถุงน้ำดีเข้าไปอุดในท่อน้ำดีร่วม ซึ่งเป็นทางออกเดียวกันกับท่อตับอ่อน การอุดตันดังกล่าวกระตุ้นให้เกิดภาวะโรคตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน
• โรคตับอ่อนอักเสบจากการดื่มแอลกอฮอล์ โดยเฉพาะผู้ที่มีประวัติการดื่มสุราในปริมาณมาก ติดต่อกันเป็นระยะเวลานาน
• โรคตับอ่อนอักเสบจากภาวะไขมันชนิดไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูง โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีระดับไตรกลีเซอไรด์สูงกว่า 500 มก.ต่อเดซิลิตร
• โรคตับอ่อนอักเสบจากการได้รับยา เช่น ยาปฏิชีวนะ หรือยาเคมีบำบัดบางชนิด
• โรคตับอ่อนอักเสบจากการส่องกล้องตรวจรักษาท่อน้ำดีและตับอ่อน ผู้ป่วยที่ได้รับการส่องกล้องตรวจรักษาโรคทางเดินน้ำดีและตับอ่อนและนิ่ว มีอัตราการเกิดตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันหลังการส่องกล้องได้ราวร้อยละ 3-5 แต่ส่วนใหญ่อาการมักไม่รุนแรง
• โรคตับอ่อนอักเสบจากกรรมพันธุ์ พบได้ในเด็กและวัยรุ่น
• โรคตับอ่อนอักเสบที่ไม่ทราบสาเหตุ พบได้ในผู้ป่วยราว 20%

อาการของโรค
ผู้ป่วยส่วนใหญ่มีมักมีอาการดังต่อไปนี้

• อาการปวดท้องส่วนบนอย่างฉับพลันและรุนแรง
• อาการปวดท้องมักจะร้าวไปบริเวณกลางหลัง
• อาการปวดท้องที่ดีขึ้นเมื่อโน้มก้มตัวไปข้างหน้า

ผู้ป่วยโรคตับอ่อนอักเสบจากนิ่วในถุงน้ำดีอาจมีอาการนำอันเกิดจากนิ่วในถุงน้ำดี ดังนี้

• อาการปวดท้องด้านบนขวาเนื่องจากนิ่วในถุงน้ำดี โดยอาการปวดจะร้าวไปยังบริเวณหลัง ไหล่ หรือสะบักขวา
• ลักษณะอาการปวดบีบต่อเนื่องและรุนแรง
• คลื่นไส้อาเจียน
• ปวดท้องหลังรับประทานอาหาร โดยเฉพาะอาหารมัน

การตรวจวินิจฉัย
เนื่องจากอาการของโรคตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันมีความคล้ายคลึงกับโรคอื่น ๆ จึงทำให้ยากต่อการวินิฉัยโรค

แพทย์จะทำการประเมินและตรวจสอบ ดังต่อไปนี้

• ลักษณะของอาการปวดท้อง
• ค่าเอนไซม์ตับอ่อนในเลือด
• การอักเสบของตับอ่อนจากภาพถ่ายทางรังสี เช่น เอกซ์เรย์คอมพิวเตอร์ (CT scan) หรือ การตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI)

เมื่อทำการยืนยันได้แล้วว่าอาการปวดท้องนั้นเกิดจากโรคตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน แพทย์จะให้ทำการตรวจวินิฉัยเพิ่มเติมเพื่อหาสาเหตุที่แท้จริงของโรคและเพื่อป้องกันการเป็นซ้ำ

• การตรวจวินิจฉัยด้วยภาพทางการแพทย์ เช่น การอัลตราซาวด์ช่องท้อง การเอกซ์เรย์คอมพิวเตอร์ (CT scan) หรือ การตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) เพื่อดูโครงสร้างของตับอ่อน เนื้อเยื่อโดยรอบ ถุงน้ำดี และท่อน้ำดี
• การตรวจระดับไตรกลีเซอไรด์ในเลือด
• การตรวจหาสารพันธุกรรมในกรณีที่สงสัยภาวะตับอ่อนอักเสบจากกรรมพันธุ์

การรักษา
โดยปกติแล้วผู้ป่วยจำเป็นต้องเข้ารับการรักษาตัวในโรงพยาบาลเป็นเวลา 2-3 วัน หรือนานกว่านั้นหากมีอาการของตับอ่อนอักเสบชนิดรุนแรง การรักษามีจุดมุ่งหมายเพื่อบรรเทาการอักเสบของตับอ่อนและรักษาสาเหตุของโรค

• โรคตับอ่อนอักเสบแบบไม่รุนแรง
  แพทย์จะเฝ้าสังเกตสัญญาณชีพ ให้ยาบรรเทาอาการ และให้สารน้ำทางหลอดเลือดดํา
• โรคตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันแบบปานกลางถึงรุนแรง
  ผู้ป่วยที่เป็นโรคตับอ่อนอักเสบแบบปานกลางถึงรุนแรงมีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดภาวะแทรกซ้อนที่เป็นอันตรายต่อชีวิต เช่น หัวใจ ปอด ไตถูกทำลาย จึงอาจจำเป็นต้องเข้ารักษาตัวในห้อง ICU แพทย์อาจให้งดรับประทานอาหารในช่วงแรก โดยผู้ป่วยจะได้รับสารน้ำทางหลอดเลือดดำและอาหารทางสายยางจนกว่าการทำงานของระบบทางเดินอาหารจะกลับมาเป็นปกติ หากตับอ่อนได้รับความเสียหายจนมีเนื้อตายหรือติดเชื้ออย่างรุนแรง แพทย์อาจทำการส่องกล้องเพื่อเอาเนื้อตายบริเวณตับอ่อนออก ร่วมกับการให้ยาปฏิชีวนะ
• โรคตับอ่อนอักเสบจากนิ่วในถุงน้ำดี
  ผู้ป่วยโรคตับอ่อนอักเสบจากนิ่วในถุงน้ำดีราว 30-50% จะกลับมามีอาการใหม่อีกครั้ง ดังนั้น โดยส่วนใหญ่เพื่อป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำจึงแนะนำให้ทำการผ่าตัดถุงน้ำดีก่อนผู้ป่วยจะได้รับการจำหน่ายออกจากโรงพยาบาล