ตาแห้ง

อาการตาแห้ง เกิดจากการที่ดวงตาผลิตน้ำตาหรือสารหล่อลื่นดวงตาไม่มากพอที่จะคงความชุ่มชื้นของดวงตา สาเหตุที่ดวงตาผลิตน้ำตาลดลงนั้นเกิดได้จากหลายสาเหตุ ซึ่งอาจทำให้ผิวของดวงตาเสียหายหรือติดเชื้อได้

ดวงตาอาจจะเจ็บหรือระคายเคืองได้เมื่อมองหน้าจอคอมพิวเตอร์หรือมือถือ ดูโทรทัศน์ ขี่จักรยาน อยู่ในห้องปรับอากาศ หรือบนเครื่องบินเป็นเวลานาน

ยาหยอดตาหรือการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตสามารถช่วยบรรเทาอาการได้ การรักษาอาการตาแห้งนี้อาจจำเป็นต้องทำต่อเนื่องเป็นประจำเพื่อให้อาการดีขึ้น

อาการตาแห้ง

• ตาแดงและตาล้า
• ตาพร่า
• มีน้ำตา
• แสบ ระคายเคือง หรือรู้สึกว่ามีอะไรอยู่ในตา
• แพ้แสง
• มีเมือกดวงตาเป็นเส้น ๆ ในตาหรือรอบดวงตา
• มีปัญหากับการใส่คอนแทคเลนส์หรือขับรถตอนกลางคืน

ควรไปพบแพทย์เมื่อไร

ควรพบแพทย์หากมีอาการ เช่น ตาแดง ระคายเคือง ตาล้า หรือเจ็บตาต่อเนื่องหลายวัน

สาเหตุ

ในน้ำตาประกอบไปด้วยไขมัน น้ำ และเมือก ซึ่งหล่อลื่นผิวของดวงตา หากส่วนประกอบในน้ำตาเริ่มมีปัญหา อาจทำให้เกิดอาการตาแห้งได้

สาเหตุนั้นมีหลายสาเหตุ เช่น อาจจะผลิตน้ำตาได้ไม่มากพอ น้ำตาระเหยเร็ว ภูมิแพ้ขึ้นตา โรคภูมิแพ้ตัวเอง ต่อมเปลือกตาอักเสบ หรือระดับฮอร์โมนที่เปลี่ยนไป

ดวงตาอาจจะผลิตน้ำตาน้อยลง เนื่องจาก

• อายุที่มากขึ้น
• การใช้ยา เช่น ยารักษาโรคซึมเศร้า ยาแก้แพ้ ยาแก้คัดจมูก การใช้ฮอร์โมนทดแทน ยาสำหรับรักษาสิว ยาคุมกำเนิด ยารักษาความดันสูง และยาสำหรับโรคพาร์กินสัน
• โรคประจำตัว เช่น การขาดวิตามินเอ โรคภูมิแพ้ขึ้นตา โรค Graft vs. Host โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ โรคซาร์คอยโดซิส โรคโจเกรน และโรคไทรอยด์
• การรับรู้ความรู้สึกที่กระจกตาลดลงเนื่องจากการใช้คอนแทคเลนส์ เส้นประสาทถูกทำลาย หรือหลังการผ่าตัดตา ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการตาแห้งชั่วคราว

การระเหยของน้ำตาที่เพิ่มมากขึ้นอาจเกิดจาก

• ภูมิแพ้ขึ้นตาหรือปัญหาเรื่องดวงตา เช่น ภาวะเปลือกตาม้วนออก หรือภาวะเปลือกตาม้วนเข้า
• อากาศแห้ง ลม หรือควัน
• สารกันเสียในยาหยอดตา
• การขาดวิตามินเอ
• การกระพริบตาน้อยลงเนื่องจากโรคประจำตัว เช่น โรคพาร์กินสัน หรือ กิจวัตรประจำวัน เช่น การจ้องมองจอคอมพิวเตอร์ ขับรถ หรืออ่านหนังสือเป็นเวลานาน ๆ

ปัจจัยเสี่ยง

• อายุ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในรายที่อายุมากกว่า 50 ปี ยิ่งอายุเพิ่มมากขึ้น น้ำตายิ่งถูกผลิตน้อยลง
• เพศหญิง เนื่องจากมีการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในระหว่างตั้งครรภ์ วัยหมดประจําเดือน หรือเมื่อใช้ยาคุมกําเนิด
• การสวมใส่คอนแทคเลนส์ หรือการผ่าตัดรักษาภาวะสายตาผิดปกติ
• การรับประทานอาหารที่มีวิตามินเอและกรดไขมันโอเมกา 3 ต่ำ

ภาวะแทรกซ้อน

• ตามีโอกาสติดเชื้อบ่อยขึ้นเนื่องจากขาดน้ำตาปกป้องพื้นผิวตา
• พื้นผิวตาได้รับความเสียหาย การที่ตาแห้งอย่างรุนแรงอาจทําให้ตาอักเสบ กระจกตาถลอก แผลที่กระจกตา และสูญเสียการมองเห็น
• คุณภาพชีวิตแย่ลง เพราะมีปัญหาในการอ่านหนังสือหรือทำกิจวัตรประจําวัน

การป้องกัน

หลีกเลี่ยงสถานการณ์ที่อาจทําให้ตาแห้ง เช่น

• หลีกเลี่ยงการโดนลมเป่าจากเครื่องเป่าผม เครื่องปรับอากาศ หรือพัดลมเป่าเข้าดวงตา
• สวมแว่นตาป้องกัน เช่น แว่นกันแดดที่ปิดด้านข้างเพื่อป้องกันดวงตาจากลมหรืออากาศที่แห้ง
• หลับตาหรือกระพริบตาบ่อย ๆ เมื่อต้องจ้องหน้าจอคอมพิวเตอร์ หรืออ่านหนังสือ หรือทํากิจกรรมใด ๆ ที่ต้องเพ่งสายตา
• ไม่ควรวางหน้าจอคอมพิวเตอร์ไว้เหนือระดับสายตา เพราะจะทำให้ดวงตาเปิดกว้างขึ้น ส่งผลให้น้ำตาระเหยเร็ว
• หลีกเลี่ยงควันบุหรี่และการสูบบุหรี่ เพราะควันอาจทําให้อาการตาแห้งแย่ลง
• ใช้ยาหยอดตาเป็นประจําเพื่อให้ดวงตาชุ่มชื้น หากมีอาการตาแห้งเรื้อรังควรใช้น้ำตาเทียมอยู่เสมอแม้ว่าจะไม่รู้สึกระคายเคือง

การตรวจวินิจฉัย

แพทย์อาจตรวจหาสาเหตุของอาการตาแห้ง โดย

• การตรวจสุขภาพตาเพื่อหาสาเหตุของอาการตาแห้ง
• การตรวจปริมาณน้ำตา โดยการทดสอบ Schirmer test ซึ่งจะใช้กระดาษซับน้ำตาวางไว้ใต้เปลือกตาล่าง 5 นาทีเพื่อดูปริมาณน้ำตาที่ถูกดูดซับ  
• การตรวจคุณภาพของน้ำตา โดยการใช้สีย้อมเพื่อตรวจสอบการติดสีบนกระจกตาและดูว่าน้ำตาระเหยเร็วมากน้อยแค่ไหน
• การตรวจความเข้มข้นของน้ำตา เพื่อดูส่วนประกอบของน้ำตา ในกรณีที่ตาแห้งมักมีส่วนประกอบที่เป็นน้ำน้อย
• การตรวจส่วนประกอบของน้ำตาเพื่อหาหลักฐานของโรคตาแห้ง เช่น ปริมาณแลคโตเฟอร์รินลดลงและปริมาณเอนไซม์เมทริกเมทัลโลโปรติเอส 9 สูง

การรักษา

การใช้ยาหยอดตาหรือน้ำตาเทียมเหมาะกับอาการตาแห้งที่เป็นไม่รุนแรงหรือชั่วคราว ในกรณีที่ตาแห้งเรื้อรังหรือรุนแรง การรักษาขึ้นอยู่กับสาเหตุ การรักษาอาจรวมถึงการปรับเปลี่ยนสภาพแวดล้อม ปรับปรุงคุณภาพของน้ำตา หรือทำให้น้ำตาระเหยช้าลง

หากยาที่ใช้อยู่ ทําให้เกิดอาการตาแห้ง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อเปลี่ยนยาตัวใหม่ ในรายที่มีภาวะเปลือกตาม้วนออก แพทย์จะแนะนำให้ปรึกษาแพทย์ทางด้านศัลยกรรมจักษุตกแต่งและเสริมสร้าง

การใช้ยารักษาตาแห้ง

• ยาปฏิชีวนะช่วยลดอาการอักเสบจากโรคเปลือกตาอักเสบ ซึ่งอุดกั้นน้ำมันไม่ให้ไหลไปผสมกับน้ำตาได้ สามารถเลือกใช้ยาปฏิชีวนะในแบบยาหยอดตา ขี้ผึ้ง หรือยาทาน
• ยาลดการอักเสบ เช่น ไซโคลสปอริน หรือ คอร์ติโคสเตียรอยด์ ช่วยลดอาการอักเสบของกระจกตา แต่ไม่แนะนำให้ใช้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ เป็นเวลานานเพราะอาจเกิดผลข้างเคียง
• น้ำตาเซรั่ม (Autologous blood serum drops) สกัดจากเลือดที่ผ่านกำจัดเซลล์เม็ดเลือดแดงออกและนำไปทำให้เจือจาง เหมาะสำหรับรายที่รุนแรงและไม่ตอบสนองกับการรักษาวิธีอื่น ๆ

การรักษาตาแห้งด้วยวิธีอื่น ๆ

• การอุดท่อน้ำตาบางส่วนหรือทั้งหมดเพื่อไม่ให้น้ำตาระบายออกเร็ว
• การอุดท่อระบายน้ำตาแบบชั่วคราวด้วย silicone plug หรือการจี้ด้วยความร้อน (Thermal cautery) ซึ่งจะอุดท่อน้ำตาโดยถาวร
• การใช้คอนแทคเลนส์ชนิดพิเศษ ที่เรียกว่า scleral lenses หรือ bandage lenses ซึ่งช่วยปกป้องพื้นผิวดวงตาและกักเก็บความชุ่มชื้น
• การประคบร้อนหรือใช้มาส์กบริเวณดวงตาเพื่อให้ต่อมไขมันที่อุดตันเปิดออก
• การรักษาด้วยแสง (IPL) และการนวดเปลือกตาในรายที่มีอาการตาแห้งรุนแรง

การดูแลรักษาอาการตาแห้งที่บ้าน

การล้างทำความสะอาดเปลือกตาบ่อย ๆ ช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นให้กับดวงตาที่แห้ง หรือหยอดน้ำตาเทียมเพื่อหล่อลื่นดวงตา

การเลือกยาหยอดตา

สามารถเลือกซื้อน้ำตาเทียมจากร้านขายยาทั่วไปได้ แต่ควรปรึกษาแพทย์ว่าชนิดใดที่เหมาะกับอาการ

น้ำตาเทียมช่วยบรรเทาอาการตาแห้งที่ไม่รุนแรง แต่จะใช้น้ำตาเทียมบ่อยครั้งแค่ไหนนั้นขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการ

• ยาหยอดตาที่มีสารกันเสียจะมีอายุการใช้งานที่นานกว่า แต่อาจทำให้เกิดการระคายเคืองดวงตาและสามารถหยอดได้ไม่เกิน 4 ครั้งต่อวัน ในขณะที่ยาหยอดตาไร้สารกันเสียมักเป็นหลอดใช้ครั้งเดียวหลาย ๆ หลอดในหนึ่งกล่อง และสามารถใช้หยอดได้มากกว่า 4 ครั้งต่อวัน
• การใช้น้ำตาเทียมไม่รบกวนสายตาจึงสามารถใช้เวลาใดก็ได้ แต่ขี้ผึ้งจะทำให้สายตาขุ่นมัว ก่อนนอนอาจะเลือกใช้แบบขี้ผึ้งแทนเพราะสามารถบรรเทาอาการได้นานกว่า
• หลีกเลี่ยงการใช้ยาหยอดตาที่ลดอาการนัยน์ตาแดงเพราะการใช้ติดต่อกันเป็นระยะเวลานานอาจทำให้ตาระคายเคือง

การล้างเปลือกตาบ่อย ๆ ช่วยบรรเทาอาการติดเชื้อของเปลือกตาได้

• วางผ้าชุบน้ำอุ่นลงบนเปลือกตาเป็นเวลา 5 นาที เช็ดทำความสะอาดเพื่อกำจัดสิ่งสกปรกอย่างเบามือ
• ทำความสะอาดต่อด้วยสบู่อ่อน ๆ นวดดวงตาอย่างเบามือและล้างทำความสะอาดให้หมดจด

การเตรียมตัวก่อนพบแพทย์

สิ่งที่ควรทำ
จดบันทึกเรื่องต่าง ๆ ดังต่อไปนี้

• วันแรกที่เริ่มมีอาการ รวมถึงอาการที่มี ซึ่งอาจจะเกี่ยวข้องหรือไม่เกี่ยวข้องกับอาการตาแห้ง
• เหตุการณ์ที่อาจส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวัน
• ยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่กำลังใช้
• คำถามที่อยากถามแพทย์

ตัวอย่างคำถามที่อาจจะต้องการถามแพทย์

• อะไรคือสาเหตุของอาการ
• ต้องทำการทดสอบอะไรหรือไม่
• อาการสามารถหายได้เองหรือไม่
• มีวิธีการรักษาอะไรบ้าง มีผลข้างเคียงหรือไม่
• หากมีโรคประจำตัวอยู่ ควรรักษาอาการตาแห้งควบคู่กับโรคประจำตัวด้วยวิธีใด
• มีข้อห้ามอะไรหรือไม่
• จำเป็นต้องมาพบแพทย์เพื่อติดตามอาการหรือไม่
• สามารถหาข้อมูลเรื่องโรคตาแห้งได้จากที่ใด

คำถามที่แพทย์อาจถาม

• อาการตาแห้งเริ่มขึ้นเมื่อไร
• มีอาการอะไรบ้าง มีอาการต่อเนื่องกันหลายวันหรือเป็น ๆ หาย ๆ
• คนในครอบครัวมีใครมีอาการตาแห้งหรือไม่
• ได้ใช้ยาหยอดยาเพื่อบรรเทาอาการหรือไม่
• อะไรที่ทำให้อาการดีขึ้นหรือแย่ลง
• ตอนนี้กำลังใช้ยาอะไรอยู่หรือไม่
• มีอาการปวดศีรษะหรือคอหรือไม่

สิ่งที่ทำได้ขณะที่รอนัดพบแพทย์
สามารถใช้น้ำตาเทียมเพื่อให้ตาชุ่มชื้นระหว่างรอนัดพบแพทย์ หลีกเลี่ยงการใช้ยาหยอดตาที่ลดอาการตาแดงเพราะอาจจะทำให้เกิดการระคายเคืองได้