เรื่องควรรู้...อาการปวดประจำเดือน

ประจำเดือน เป็นเรื่องของผู้หญิงทุกคน อาการปวดประจำเดือน ก็เป็นน่าเบื่อหน่ายสำหรับผู้หญิงหลาย ๆ คนที่ต้องอดทน โดยที่ใครไม่เจอกับตัว ก็ไม่รู้ถึงความทรมานของความเจ็บปวดนี้แน่นอน

10 ข้อควรรู้เกี่ยวกับการ "ปวดประจำเดือน"

1. อาการปวดประจำเดือนเป็นเรื่องปกติของผู้หญิงหรือไม่
   ใช่ : อาการปวดประจำเดือนมักพบได้บ่อยถึง 50-90% ของหญิงวัยเจริญพันธุ์ ส่วนใหญ่พบในหญิงอายุน้อย โดยทั่วไปอาการปวดประจำเดือนมักบรรเทาหรือน้อยลงเมื่ออายุมากขึ้น หากอาการมากขึ้นตามอายุ อาจจะเป็นเพราะมีโรคบางอย่างซ่อนอยู่ แนะนำให้ไปพบแพทย์
2. อาการปวดประจำเดือนเกิดจากสาเหตุอะไร
   อาการปวดประจำเดือนเกิดจากสารที่ชื่อโพรสตาแกลนดิน (Prostaglandins) ซึ่งเป็นสารเกี่ยวกับการอักเสบ การไหลเวียนของเลือด การแข็งตัวของเลือด และการคลอดบุตร โพรสตาแกลนดินหลั่งออกมาจากเยื่อบุโพรงมดลูกพร้อมกับประจำเดือน
3. อาการปวดประจำเดือนมีลักษณะเช่นไร
   อาการปวดประจำเดือนเป็นอาการปวดซึ่งเกิดจากการบีบตัวของมดลูก มักมีลักษณะดังนี้
   • ปวดไม่เป็นจังหวะ
   • ปวดถี่ ๆ มดลูกบีบ 4 - 5 ครั้ง ใน 10 นาที
   • มักจะเริ่มจากปวดน้อย ๆก่อนแล้วค่อย ๆ แรงขึ้น
   • ปวดคล้ายกับการปวดเวลาคลอดบุตร แต่อาจไม่รุนแรงเท่า
4. ปัจจัยเสี่ยงใดที่อาจจะทำให้อาการปวดประจำเดือนแย่ลง
   การสูบบุหรี่และความเครียด
5. อาการปวดประจำเดือนแบ่งได้ออกเป็นกี่ประเภท
   ทางการแพทย์นั้นได้แบ่งอาการปวดประจำเดือนออกเป็น 2 ประเภท
   • ปฐมภูมิ (Primary)
     • ปวดเฉพาะช่วงที่มีประจำเดือน
     • อาการปวดมักสั้นและหายได้เองภายใน 12 ถึง 72 ชั่วโมง
     • มักปวดตอนอายุน้อย ๆ อาการจะบรรเทาหรือดีขึ้นตามอายุ
   • ทุติยภูมิ (Secondary)
     • อาการปวดอาจเริ่มก่อนประจำเดือนจะมา หรือหลังประจำเดือนหมดไปแล้วยังไม่หาย
     • มักปวดมากขึ้นตามอายุที่มากขึ้น หรือปวดมากขึ้นเรื่อยๆ
     • มักมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น ประจำเดือนผิดปกติ ปวดเวลาอื่นร่วมด้วย คลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ หรือ ภาวะมีบุตรยาก เป็นต้น
     • การปวดแบบนี้มักมีพยาธิสภาพบางอย่าง เช่น เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ แนะนำให้ไปพบแพทย์
6. หากมีอาการปวดประจำเดือนแปลว่าป่วยเป็นโรคบางอย่างหรือไม่
   กรณีปวดแบบปฐมภูมิ มักไม่มีโรคและไม่ต้องทำอะไร
   กรณีปวดแบบทุติยภูมิ หรือไม่เคยปวดมาก่อน แล้วมาปวดตอนอายุมากขึ้นและปวดมากขึ้นเรื่อย ๆ ให้ระวังว่าอาจจะมีโรคอะไรซ่อนอยู่ เช่น
   • เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ไปที่รังไข่ หรือที่เรียกว่า ช็อคโกแลตซีสต์ นั่นเอง
   • เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ไปที่กล้ามเนื้อมดลูก
   • ก้อนเนื้อมดลูก
   • อุ้งเชิงกรานอักเสบติดเชื้อ เป็นต้น
7. เมื่อมีอาการปวดประจำเดือน ควรรับประทานยาแก้ปวดชนิดใด และหากรับประทานติดต่อกันเป็นระยะเวลานานจะเกิดผลเสียหรือไม่
   ยาแก้ปวดประจำเดือนที่นิยมใช้ แบ่งออกเป็น
   • ยาในกลุ่มที่มีตัวยาพาราเซตามอล
     • แก้ปวดได้ทุกสิ่ง รวมไปถึงการปวดประจำเดือน
     • ช่วยลดปวดได้ประมาณ 50%
     • ผลข้างเคียงต่ำมาก หากไม่รับประทานเกินขนาด
     • แนะนำรับประทานครั้งละ 500 mg (1-2เม็ด ขึ้นกับน้ำหนักตัว) ห่างทุก 6 ชั่วโมง
   • ยาแก้ปวดลดอักเสบชนิด NSAIDs มีหลายชนิด แต่ที่แนะนำเพื่อลดปวดประจำเดือน คือ Mefenamic Acid
     • ยาในกลุ่ม Mefenamic Acid
       • แนะนำรับประทานเริ่มต้นที่ 500 mg ก่อน แล้วอาจตามด้วย 250 mg ทุก 6 ชั่วโมง
       • รับประทานช่วงที่มีประจำเดือน แต่ไม่ควรเกิน 3 วัน
       • ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ในช่วงที่ใช้ยาคือยาอาจกัดกระเพาะอาหาร จึงควรทานยาหลังมื้ออาหาร
     • ยากลุ่ม COX-2 selective NSAIDs
       • สามารถใช้ได้ในคนไข้โรคกระเพาะ
       • ข้อเสียคือมีราคาแพง
8. ยาคุมกำเนิดสามารถช่วยบรรเทาอาการปวดประจำเดือนได้จริงหรือไม่
   ยาฮอร์โมนคุมกำเนิดสามารถช่วยลดปวดประจำเดือนได้
   • ยาฮอร์โมนรวม (เอสโตรเจนกับโปรเจสเตอโรน)
     • สำหรับคนที่ปวดประจำเดือน (และยังไม่ต้องการมีบุตร) ยาฮอร์โมนคุมกำเนิดที่แนะนำเป็นทางเลือกแรกคือยาฮอร์โมนรวม
     • มีทั้งแบบยาเม็ด แบบห่วง (vaginal ring) และแบบแผ่นแปะ (patch)
   • ยาฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนอย่างเดียว
     • อาจมีผลข้างเคียงเรื่องเลือดออกกะปริดกะปอย
     • อยู่ในรูปแบบยาฉีด

ส่วนยาฝังคุมกำเนิด หรือห่วงคุมกำเนิดแบบมีฮอร์โมน ยังไม่ค่อยแนะนำให้ใช้เพื่อลดอาการปวดประจำเดือนอย่างเดียว

บทความโดย
พญ.อสมา วาณิชตันติกุล
สูตินรีแพทย์ ผู้ชำนาญการด้านมะเร็งวิทยานรีเวชและผ่าตัดส่องกล้องทางนรีเวช
ประวัติแพทย์