ผ่าตัดตับอ่อน (Pancreatectomy) ขั้นตอน ข้อดี พักฟื้นกี่วัน

เลือกหัวข้อที่อ่าน

• ทำไมต้องผ่าตัดตับอ่อน
• อาการบ่งชี้ภาวะผิดปกติของตับอ่อน
• การวินิจฉัยก่อนการผ่าตัดตับอ่อน
• การผ่าตัดตับอ่อน มีขั้นตอนอย่างไร
• ข้อดีของการผ่าตัดตับอ่อน
• ผ่าตัดตับอ่อน โรงพยาบาลเมดพาร์ค

ผ่าตัดตับอ่อน (Pancreatectomy)

ผ่าตัดตับอ่อน (Pancreatectomy) คือ วิธีการผ่าตัดตับอ่อนออกบางส่วนหรือทั้งหมด เพื่อรักษาโรคหรือภาวะผิดปกติของตับอ่อน เช่น เนื้องอกตับอ่อน มะเร็งตับอ่อน หรือมะเร็งปลายท่อน้ำดี ที่อาจมีสาเหตุจากท่อตับอ่อนหรือทางเดินน้ำดีอุดตัน ความผิดปกติของภูมิคุ้มกัน พันธุกรรม หรือการดื่มแอลกอฮอล์อย่างหนัก ส่งผลให้มีอาการปวดท้องตรงลิ้นปี่เรื้อรังร้าวไปด้านหลัง ตัวเหลืองตาเหลือง น้ำหนักตัวลด และมีไข้เป็น ๆ หาย ๆ ซึ่งหากปล่อยไว้เนิ่นนานอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง เช่น พังผืดหรือเนื้องอกตับอ่อนกดเบียดอวัยวะ ซีสต์หรือถุงน้ำที่ตับอ่อน เบาหวานแบบเฉียบพลัน หรือมะเร็งตับอ่อนระยะลุกลาม การผ่าตัดตับอ่อน ช่วยรักษาโรคหรือภาวะผิดปกติของตับอ่อน ช่วยลดภาวะแทรกซ้อน และช่วยให้มีโอกาสหายขาดจากมะเร็งตับอ่อนระยะแรกเริ่มได้

ทำไมต้องผ่าตัดตับอ่อน

ตับอ่อนอักเสบเรื้อรังขัดขวางกระบวนการผลิตเอนไซม์ช่วยย่อยอาหารและฮอร์โมนควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ทำให้ร่างกายไม่สามารถย่อยอาหารและควบคุมระดับน้ำตาลได้ ส่งผลให้เป็นเบาหวานแบบเฉียบพลัน เกิดพังผืดอุดตันบริเวณท่อน้ำดี และมีความเสี่ยงเป็นมะเร็งตับอ่อน ในเนื้องอกตับอ่อนที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นเนื้อร้าย เนื้องอกจะค่อย ๆ ขยายขนาดใหญ่ขึ้นจนกดเบียดอวัยวะข้างเคียง เกิดการอุดตันของท่อตับอ่อน ท่อทางเดินน้ำดีส่วนปลาย หรือลำไส้เล็กส่วนต้น ส่งผลให้มีอาการปวดท้องใต้ชายโครงขวาเรื้อรังร้าวทะลุหลัง ดีซ่าน ตัวเหลืองตาเหลือง คลื่นไส้อาเจียน มีไข้ และน้ำหนักตัวลดลงอย่างรวดเร็ว

การผ่าตัดตับอ่อนช่วยกำจัดเนื้อร้ายก่อนกลายเป็นมะเร็ง ช่วยรักษาอาการตับอ่อนอักเสบเรื้อรังและยับยั้งไม่ให้อวัยวะข้างเคียงอักเสบ พร้อมทั้งป้องกันไม่ให้มะเร็งตับอ่อนระยะแรกเริ่มพัฒนาสู่ระยะแพร่กระจาย ช่วยขจัดอาการเจ็บปวด เพิ่มอัตราการรอดชีวิต และช่วยให้ผู้รับการรักษามีอายุที่ยืนยาวขึ้น

อาการบ่งชี้ภาวะผิดปกติของตับอ่อน

• ปวดท้องใต้ลิ้นปี่เรื้อรัง เป็น ๆ หาย ๆ มากกว่า 2 สัปดาห์ หรือปวดจนต้องตื่นกลางคืน
• ปวดท้องตื้อ ๆ ใต้ลิ้นปี่ คล้ายปวดท้องโรคกระเพาะ
• ปวดท้องตื้อ ๆ ร้าวทะลุไปด้านหลัง
• จุกเสียด ท้องอืด
• ดีซ่าน ตัวเหลืองตาเหลือง
• ปัสสาวะสีเหลืองเข้ม 
• อุจจาระสีซีดลง
• คันตามตัว
• เบื่ออาหาร
• คลื่นไส้ อาเจียน
• ท้องอืด อิ่มเร็ว
• ถ่ายเหลวเรื้อรัง 
• ถ่ายอุจจาระเป็นมัน
• น้ำหนักตัวลดลง
• มีไข้เป็น ๆ หาย ๆ
• อาจมีอาการปวดกระดูก
• อาจเกิดโรคเบาหวานในผู้สูงอายุ

ผ่าตัดตับอ่อน รักษาโรคอะไร

• เนื้องอกตับอ่อนชนิด Neuroendocrine (NETs)
• เนื้องอกของตับอ่อนที่สร้างอินซูลิน
• มะเร็งตับอ่อน 
• มะเร็งท่อน้ำดีส่วนปลาย
• มะเร็งลำไส้เล็กส่วนต้น
• มะเร็งแอมพูลลาของวาเตอร์
• ซีสต์ หรือถุงน้ำที่ตับอ่อน
• มะเร็งไตระยะลุกลามมาที่ตับอ่อน
• ตับอ่อนอักเสบเรื้อรังรุนแรง
• ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง

การวินิจฉัยก่อนการผ่าตัดตับอ่อน

• แพทย์จะทำการซักประวัติ ตรวจร่างกาย ตรวจเลือด ตรวจอัลตราซาวนด์ช่องท้อง CT scan และ/หรือ MRI หรือ การส่องกล้องตรวจทางเดินน้ำดีและตับอ่อน (ERCP) เพื่อหาตำแหน่งก้อนเนื้องอก ซีสต์ หรือมะเร็งในระบบทางเดินน้ำดีและตับอ่อน และอาจรวมถึงการตรวจ PET/CT เพื่อหาระยะของมะเร็งในกรณีที่ตรวจพบ ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์
• ก่อนวันผ่าตัด แพทย์จะทำนัดตรวจร่างกายเพิ่มเติมเพื่อประเมินความพร้อมในการผ่าตัด ดังนี้
  • ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ EKG/ECG (Electrocardiogram)
  • ตรวจเอกซเรย์ปอด (Chest X ray)

การผ่าตัดตับอ่อน มีขั้นตอนอย่างไร

ศัลยแพทย์จะพิจารณาเทคนิคการผ่าตัดตับอ่อนเฉพาะบุคคล ทั้งการผ่าตัดแบบเปิด (Open pancreatectomy) หรือการประยุกต์การผ่าตัดหลายเทคนิคร่วมกัน ทั้งการผ่าตัดส่องกล้อง (Laparoscopic surgery) แบบ MIS (Minimally invasive surgery) แผลเล็ก เจ็บน้อย ฟื้นตัวไว หรือการใช้หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด (Robotic-assisted surgery) ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับศัลยแพทย์ ความซับซ้อน และตำแหน่งของโรคของตับอ่อนที่พบ ส่วนปลายของตับอ่อนด้านที่ใหญ่กว่า เรียกว่า ตับอ่อนส่วนหัว ตรงกลางตับอ่อน เรียกว่า ตับอ่อนส่วนลำตัว และส่วนปลายตับอ่อนด้านที่เล็กและแคบกว่า เรียกว่า ตับอ่อนส่วนหาง ทั้งนี้ ในการผ่าตัด ศัลยแพทย์อาจพิจารณาการผ่าตัดอวัยวะข้างเคียงที่พบการลุกลามของเซลล์มะเร็งร่วมด้วย ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์

การเตรียมตัวก่อนการผ่าตัดตับอ่อน

• งดยาต้านการแข็งตัวของเกล็ดเลือด เช่น ยา Aspirin ยา Ibuprofen หรือยา Plavix อย่างน้อย 7 วัน 
• ผู้ที่มีประวัติแพ้ยาทุกชนิด *ต้องแจ้งให้แพทย์ทราบล่วงหน้า
• งดน้ำ งดอาหาร และงดบุหรี่ก่อนเข้ารับการผ่าตัดอย่างน้อย 6 ชม. 

การผ่าตัดตับอ่อนประเภทต่าง ๆ

1. ผ่าตัดตับอ่อนส่วนหัว ท่อน้ำดีบางส่วน และลำไส้เล็กส่วนต้น (Pancreaticoduodenectomy) หรือ การผ่าตัดแบบวิปเปิล (Whipple’s operation) ผู้ที่แพทย์ตรวจพบเนื้องอก หรือมะเร็งตับอ่อนแพร่กระจายบริเวณตับอ่อนส่วนหัว แพทย์อาจพิจารณาเทคนิคการผ่าตัดแบบ Whipple โดยผ่าตัดตับอ่อนบริเวณส่วนหัว ท่อน้ำดีบางส่วนรวมถึงถุงน้ำดี กระเพาะอาหารบางส่วน และลำไส้เล็กส่วนต้น จากนั้นจึงทำการเชื่อมอวัยวะต่าง ๆ เข้าด้วยกันเพื่อให้เอนไซม์และน้ำดีไหลลงสู่ลำไส้เล็กได้ตามปกติ โดยหลังการผ่าตัด แพทย์จะให้เอนไซม์และอินซูลินสังเคราะห์ทานเสริมทดแทนเพื่อช่วยย่อย
2. ผ่าตัดตับอ่อนส่วนลำตัว ส่วนหาง และม้าม (Distal pancreatectomy) แพทย์จะพิจารณาการผ่าตัดเนื้องอกหรือมะเร็งตับอ่อนส่วนลำตัว ส่วนหาง และม้าม รวมถึงส่วนปลายของกระเพาะอาหารในบางกรณีเท่านั้น โดยแพทย์อาจพิจารณาเทคนิคการผ่าตัดส่องกล้องตับอ่อนแบบแผลเล็ก หรือการใช้หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด เพื่อช่วยให้เสียเลือดน้อย ฟื้นตัวเร็ว ลดอาการเจ็บปวดหลังการผ่าตัด และใช้เวลาพักฟื้นที่ รพ. สั้น
3. ผ่าตัดตับอ่อนส่วนลำตัว ส่วนหาง เว้นม้าม (Distal pancreatectomy with splenic preservation) แพทย์จะพิจารณาการผ่าตัดเนื้องอก หรือมะเร็งตับอ่อนส่วนลำตัว ส่วนหาง เว้นม้าม โดยแพทย์อาจพิจารณาเทคนิคการผ่าตัดส่องกล้องตับอ่อนแบบแผลเล็ก หรือการใช้หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด สำหรับผู้ที่แพทย์ตรวจพบเนื้องอกที่ไม่ใช่มะเร็งเพื่อช่วยลดการสูญเสียอวัยวะ ช่วยให้เสียเลือดน้อย ลดอาการเจ็บปวดหลังการผ่าตัด ช่วยให้ฟื้นตัวเร็ว และลดระยะเวลาพักฟื้นที่ รพ. 
4. ผ่าตัดเฉพาะเนื้องอกออก (Enucleation of tumor) ในกรณีที่แพทย์วินิจฉัยว่าก้อนเนื้องอกตับอ่อนเป็นชนิดที่ไม่ใช่มะเร็ง แพทย์อาจพิจารณาผ่าตัดเอาเฉพาะก้อนเนื้องอกตับอ่อนออกเพียงอย่างเดียว เนื่องจากไม่มีความจำเป็นต้องเลาะต่อมน้ำเหลืองออก ซึ่งมักเป็นวิธีที่ใช้ในกรณีเนื้องอกของต่อมสร้างฮอร์โมนอินซูลิน (Insulinoma)
5. ผ่าตัดตับอ่อนออกทั้งหมด (Total pancreatectomy) ในกรณีที่เนื้องอกหรือมะเร็งขยายตัวทั่วตับอ่อน แพทย์จะพิจารณาการผ่าตัดตับอ่อนออกทั้งหมด โดยรวมถึงถุงน้ำดี ม้าม ท่อน้ำดีบางส่วน กระเพาะอาหารบางส่วน และลำไส้เล็กส่วนต้น ทั้งนี้ การผ่าตัดตับอ่อนออกทั้งหมด อาจทำให้ร่างกายสูญเสียเซลล์ islet ที่ผลิตฮอร์โมนอินซูลินและกลูคากอนที่ช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด รวมถึงต่อมมีท่อของตับอ่อนที่ช่วยสร้างเอนไซม์ช่วยย่อยอาหาร ซึ่งอาจทำให้เป็นเบาหวานตามมา เพื่อแก้ปัญหา แพทย์จะให้เอมไซน์และอินซูลินสังเคราะห์ทานเสริมทดแทนเพื่อช่วยย่อย อย่างไรก็ตาม ศัลยแพทย์ที่มีความชำนาญสูงใน รพ. ที่มีความพร้อม อาจสามารถรักษาเซลล์ islet ในระหว่างการผ่าตัดเอาไว้ได้ หรือแม้กระทั่งสามารถปลูกถ่ายเซลล์ islet ได้สำเร็จ

ขั้นตอนหลังการผ่าตัดตับอ่อน

• ผู้เข้ารับการผ่าตัดพักฟื้นที่หอผู้ป่วยวิกฤติ 1 -2 สัปดาห์ เพื่อติดตามอาการและเฝ้าระวังการติดเชื้อในช่องท้อง
• แพทย์จะให้ยาแก้ปวดเพื่อระงับความเจ็บปวด และยาป้องกันภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้น
• ผู้รับการผ่าตัดอาจมีอาการท้องผูกในช่วงแรก ๆ หลังการผ่าตัด แพทย์จะให้ยาบรรเทาอาการและปรับเปลี่ยนอาหาร
• ผู้เข้ารับการผ่าตัดจะย้ายไปพักฟื้นต่อที่ห้องพักผู้ป่วย 1-2 สัปดาห์ เพื่อฟื้นฟูร่างกาย และดูแลด้านภาวะโภชนาการ
• หากผลการรักษาเป็นไปด้วยดีและไม่มีภาวะแทรกซ้อนใด ๆ แพทย์จะอนุญาตให้กลับบ้านได้ ขึ้นอยู่กับชนิดการผ่าตัด 
• แพทย์ แพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู และนักกายภาพบำบัดจะทำนัดเป็นระยะ เพื่อฟื้นฟูร่างกายให้กลับมาเป็นปกติโดยเร็ว
• อายุรแพทย์ด้านต่อมไร้ท่อ และแพทย์ด้านโภชนาการจะร่วมกันดูแลภาวะน้ำตาลในเลือด รวมถึงความสามารถในการย่อยอาหาร และอาจให้ยาช่วยย่อยเพื่อช่วยให้ร่างกายฟื้นตัวได้เร็ว อย่างไรก็ตามในระยะยาว ผู้เข้ารับการผ่าตัดส่วนใหญ่สามารถดำรงชีพอยู่ได้โดยไม่มีความจำเป็นต้องใช้ยาควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด

ภาวะแทรกซ้อนของการผ่าตัดตับอ่อน

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจพบได้ภายใน 48 ชั่วโมงหลังการผ่าตัดตับอ่อน เช่น เลือดออก การติดเชื้อภายในช่องท้อง ของเหลวรั่วไหลจากตับอ่อนส่วนที่เหลืออยู่ ท่อทางเดินน้ำดี กระเพาะอาหาร หรือลำไส้ ซึ่งแพทย์จะให้การรักษาทันทีหากตรวจพบอาการ

อย่างไรก็ตาม ภาวะแทรกซ้อนหลักหลังการผ่าตัดตับอ่อน คือ เบาหวานแบบเฉียบพลัน หรือเบาหวานชนิดที่ 1 เนื่องจากร่างกายต้องสูญเสียเอนไซม์และอินซูลินช่วยย่อยที่ช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด โดยแพทย์จะให้เอนไซน์และอินซูลินชนิดรับประทานเพื่อทดแทนส่วนที่เสียไป ภาวะแทรกซ้อนทั่วไปหลังการผ่าตัดตับอ่อน เช่น น้ำหนักลด ท้องผูก เป็นต้น

ข้อดีของการผ่าตัดตับอ่อน

• ช่วยรักษามะเร็งตับอ่อน (Pancreatic cancer treatment) การผ่าตัดตับอ่อนถือเป็นวิธีการรักษาที่มีประสิทธิภาพและถูกจุด ในผู้ที่ตรวจพบมะเร็งตับอ่อนระยะแรกเริ่ม การผ่าตัดตับอ่อน ช่วยกำจัดเซลล์มะเร็งไม่ให้แพร่กระจายลุกลามไปยังอวัยวะอื่น ๆ รวมถึงระบบน้ำเหลือง ในมะเร็งตับอ่อนระยะลุกลาม แพทย์อาจพิจารณาการรักษาแบบผสมผสานด้วยวิธีการผ่าตัดตับอ่อนร่วมกับการให้เคมีบำบัด และรังสีรักษา นอกจากนี้ ในเนื้องอกของตับอ่อนบางชนิดที่ไม่ใช่เนื้อร้ายแต่มีความเสี่ยงสูงที่จะกลายเป็นมะเร็ง เช่น เนื้องอกซีสต์ของตับอ่อน การผ่าตัดตับอ่อนถือเป็นวิธีการป้องกันมะเร็งที่กำลังเกิดขึ้นในอนาคตได้เป็นอย่างดี 
• ช่วยรักษาตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง (Chronic Pancreatitis Treatment) ศัลยแพทย์จะพิจารณาการผ่าตัดตับอ่อนในผู้ที่ตรวจพบก้อนอักเสบในเนื้อตับอ่อน (Inflammatory mass) เพื่อขจัดก้อนอักเสบที่เป็นสาเหตุของอาการปวดท้องรุนแรง โดยแพทย์จะทำการผ่าตัดร่วมกับการให้ยาและการปรับพฤติกรรม เช่น การเลิกดื่มแอลกอฮอล์ และการเลิกบุหรี่ 
• ช่วยรักษาเนื้องอกตับอ่อน (Cancerous Tumor Treatment) แพทย์จะพิจารณาการผ่าตัดตับอ่อนในผู้ที่ตรวจพบก้อนเนื้อตับอ่อน ซีสต์หรือถุงน้ำที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นเนื้อร้ายจากการเจาะเนื้อเยื่อและดูการเปลี่ยนแปลงของเซลล์ เช่น เนื้องอกที่เกิดจากต่อมไร้ท่อของตับอ่อน เนื้องอกที่มีขนาดใหญ่กว่า 2 ซม. ซีสต์หรือถุงน้ำที่มีความเสี่ยงสูง การผ่าตัดตับอ่อนช่วยกำจัดและยังยั้งไม่ให้เนื้อร้ายพัฒนากลายเป็นมะเร็ง
• ปลูกถ่ายเซลล์ islet (Islet cell transplantation) ในผู้ที่มีภาวะตับอ่อนถูกทำลาย ตับอ่อนได้รับความเสียหายจนสูญเสียเอนไซม์ช่วยย่อยและอินซูลิน การผ่าตัดตับอ่อน นอกจากจะเป็นการรักษาอาการแล้ว ยังสามารถปลูกถ่ายเซลล์ islet (Islet cell transplantation) ซึ่งเป็นเซลล์ในตับอ่อนที่ช่วยสร้างเอนไซม์ช่วยย่อยและอินซูลินที่ช่วยควบคุมระดับน้ำตาล ทำให้ทุเลาอาการเบาหวานชนิดที่ 1 และสามารถควบคุมระดับน้ำตาลได้ตามเป้าหมาย
• ปรับปรุงคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น (Improve quality of life) มะเร็งตับอ่อนหรือเนื้องอกตับอ่อนทำให้มีอาการปวดท้องอย่างรุนแรง ตัวเหลืองตาเหลือง และคลื่นไส้ อาเจียน ที่ส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันเป็นอย่างมาก การผ่าตัดตับอ่อนช่วยรักษาอาการปวดท้องได้อย่างตรงจุด ช่วยยับยั้งการแพร่กระจายของมะเร็ง ป้องกันโรคเบาหวานเฉียบพลัน และช่วยปรับปรุงคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้นได้อย่างมาก

เราสามารถอยู่ได้โดยไม่มีตับอ่อนหรือไม่

มนุษย์เราสามารถอยู่โดยไม่มีตับอ่อนได้ แม้ว่าหลังการผ่าตัดตับอ่อน ร่างกายจะสูญเสียเอนไซม์ช่วยย่อยและอินซูลินควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด แพทย์จะให้เอนไซม์ชนิดเม็ดเพื่อช่วยย่อยและอินซูลินสังเคราะห์เพื่อช่วยควบคุมระดับน้ำตาล หรือพิจารณาการฉีดอินซูลินทดแทน และรวมถึงการปรับพฤติกรรมการทานอาหารและการใช้ชีวิต

ผ่าตัดตับอ่อน ฟักฟื้นกี่วัน

โดยปกติ การผ่าตัดตับอ่อนจะใช้เวลาในการพักฟื้นประมาณ 4-6 สัปดาห์ ขึ้นอยู่กับสุขภาพหลังการผ่าตัดของแต่ละบุคคล โรคและขอบเขตในการผ่าตัด รวมถึงเทคนิคในการผ่าตัด และจะสามารถกลับไปทำงานและดำเนินชีวิตประจำวันได้ตามปกติ

ผ่าตัดตับอ่อน โรงพยาบาลเมดพาร์ค

ศูนย์ศัลยกรรม โรงพยาบาลเมดพาร์ค กรุงเทพ ประเทศไทย นำโดยทีมศัลยแพทย์ผู้ชำนาญการด้านโรคระบบทางเดินอาหารและตับระดับอาจารย์แพทย์ที่มีประสบการณ์สูงทั้งในระดับประเทศและต่างประเทศ มีความพร้อมในการตรวจวินิจฉัยโรคระบบทางเดินอาหารและตับด้วยวิธีการส่องกล้องตรวจทางเดินน้ำดีและตับอ่อน หรือการส่องกล้องติดอัลตราซาวด์ตรวจทางเดินอาหาร และให้การรักษาโรคระบบทางเดินอาหารและตับที่มีความยากซับซ้อนด้วยวิธีการผ่าตัดแบบมาตรฐาน และการผ่าตัดส่องกล้องแบบแผลเล็ก เจ็บน้อย ฟื้นตัวไว พร้อมด้วยห้องผ่าตัดมาตรฐาน JCI โดยการใช้เทคโนโลยีการแพทย์และอุปกรณ์ที่ทันสมัย ผสานเทคนิคการผ่าตัดขั้นสูงที่เพิ่มความแม่นยำ รวดเร็ว และปลอดภัย ช่วยให้การรักษาเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด พร้อมทั้งให้การดูแลติดตามผลหลังการรักษาอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้แน่ใจว่าผู้เข้ารับการผ่าตัดปราศจากภาวะแทรกซ้อน สามารถฟื้นร่างกายได้เร็ว และกลับมามีคุณภาพชีวิตที่ดี มีสุขภาพที่แข็งแรง และสามารถใช้ชีวิตประจำวันได้ตามปกติ